Το δημώδες αυτό άσμα της περιφέρειας της Ματσούκας και συγκεκριμένα του χωρίου Γαλίανα (ή Γαλλίαιανα) αναφέρεται στην τρίτη αρχαιότερη μονή στον Πόντο που ετιμάτο στη μνήμη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Οι δύο άλλες αρχαιότερες ήταν του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου η επιλεγομένη του Βαζελώνος και της Παναγίας στο όρος Μελά όπου θησαυριζόταν η τιμία, σεβασμία και θαυματουργός εικών της Υπεραγίας Θεοτόκου, μίας και των τριών εικόνων που ζωγράφισε προς τιμή της Θεοτόκου ο άγιος Απόστολος και ευαγγελιστής Λουκάς και ευλογήθηκαν απ΄την ίδια την μητέρα του Σωτήρος. 

Να ποδεδίζω τον Αέρ' και τον Περιστερών-ι,
ατόν θα βάλω μάρτυρα, θ' εφτάγω 'σε τ' εμόν-ι.

Αέρ'-ιμ' κι Άε-γλήγορε μ΄, δέκα οκτώ χρονών-ι,
έλα τέρεν και λάρωσον την εγάπην τ' εμόν-ι.

Στην παραπάνω αγιογραφία, ο Άγιος Γεώργιος έχει το προσωνύμιο Γοργός όπως ακριβώς θεωρείτο και τον Πόντο απ΄τους Έλληνες ως "γρήγορος" στην εκπλήρωση των αιτημάτων των πιστών χριστιανών.

Παρακολουθείστε το βίντεο μας, για τον Άγιο Μεγαλομάρτυρα Γεώργιο

Ηχητικό ιστορικό ντοκουμέντο από καταγραφή του αείμνηστου Στάθη Ευσταθιάδη. Παίζει λύρα και τραγουδά ο αείμνηστος και αξεπέραστα γνήσιος και αυθεντικός λαϊκός καλλιτέχνης Χρήστος Αιβαζίδης (Αϊβάζ). Ο Στάθης Ευσταθιάδης είχε πει ότι ο Αϊβάζ εντυπωσίαζε κάθε φορά όχι μόνο με το παίξιμο, όχι μόνο με το μελωδικό του τραγούδι, αλλά και με το πανηγυρικό ύφος και τον τρόπο του, στην απόδοση των παραδοσιακών τραγουδιών. 

Αγγέλ' '(ε)ξέβαν 'ς σην απαντή σ' θα φέρ'νε 'σε τη λύρα σ', εσύ θα παίεις και τραγωδείς κι' εκείν' θα κλαίν' τη μοίρα σ'

Αναθεμά αϊ γιάβρι μ' τα μακρά, όθεν 'κ̌ι' πάει λαλία.....

Δείτε το σχετικό βίντεο και ακούστε τον Χρήστο Αϊβαζίδη σε μια ιστορική ηχογράφηση του Στάθη Ευσταθιάδη

Το καρδόπο μ' αϊ γεραλήν, αν κλαίω θα ματούται, άμον τη λάμπας το γυαλί, απάν' αν κρού(ει)ς τσακούται

Φωνή Στάθη Ευσταθιάδη : Ε μαύρε Αϊβάζ'...χωρίς εσέν' κλεμένα τα χαράντας, άχαρα τα φαγοπότια̤

Ο Χρήστος Αϊβαζίδης ανήκει στην 2η ομάδα λαϊκών καλλιτεχνών σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση του κ.Στάθη Ευσταθιάδη. Αναφέρει σχετικά -μεταξύ άλλων- για την δεύτερη αυτή ομάδα των λαϊκών καλλιτεχνών : "Αυθεντικοί εκφραστές του συναισθηματικού κόσμου του ποντιακού λαού, γίνονται υπέροχοι λειτουργοί στο ναό της ποντιακής μούσας. Ανασταίνουν με τις νότες τους κάθε ώρα και στιγμή, τις αλησμόνητες πατρίδες, διαλαλώντας τη δόξα και τις ομορφιές του παρελθόντος".

Σας προτείνουμε επίσης να επισκεφθείτε το ακόλουθο link ώστε να διαβάσετε πολλά λαογραφικά στοιχεία για τα χωρία Κιθάραινα και Αργαλί της Τραπεζούντας : http://www.kotsari.com/pontos/poleis-oikismoi-xoria-perioxes-toponimia-tou-pontou/385-argali-kitharaina-simoxoria-trapezountas

Είναι γνωστό τοις πάσι ότι το τραγούδι του Καπιτάν Ευκλείδη είναι μια μελωδία που εμπνεύστηκε ο μεγάλος Σανταίος λυράρης Ιωάννης Τσορτανίδης (Τσιορτάντς), ο οποίος γεννήθηκε στη Σαντά του Πόντου στα 1900 και πέθανε στη Νέα Σάντα Κιλκίς . Οι στίχοι του τραγουδιού, το οποίο κινείται ανάμεσα στο έπος και την ελεγεία, είναι επίσης δικοί του.

Δείτε το βίντεο με το τραγούδι του καπετάνιου Ευκλείδη Κουρτίδη

Για πρώτη φορά , ο σκοπός του Καπιτάν Ευκλείδη , λέγεται ότι παίχτηκε στο τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο του καπετάνιου στα 1937, και δεν ήταν ακριβώς όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Στην αρχή ο Τσιορτάντς το έπαιξε λίγο διαφορετικά και στην πορεία το εξέλιξε (εμόρφυξεν ατο). Κατόπιν τη μελωδία , τη διαμόρφωσε όπως είναι σήμερα , ο πατριάρχης της λύρας Γώγος Πετρίδης , ο οποίος γνώριζε και θαύμαζε τον Τσιορτάν. Οι σχέσεις του Γώγου Πετρίδη με τη Νέα Σάντα και τους Σανταίους ήταν , όπως είναι γνωστό πολύ στενές.

Ακούστε τον Τσορτάντ τον Σαντέτε να παίζει και να τραγουδά το τραγούδι που έγραψε ο ίδιος προς τιμή του φίλου του Ευκλείδη Κουρτίδη Καπετάνιου και αντάρτη των Ισχανταίων της ηρωικής Σαντάς του Πόντου.

O Τσορτανίδης Ιωάννης (Τσορτανίκας από την Σάντα), εξύμνησε με τον καλύτερο τρόπο τα κατορθώματα του μεγάλου καπετάνιου του Ευκλείδη Κουρτίδη με το ομόνυμο τραγούδι. 

Πηγή : Αρχειακό ηχητικό υλικό της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών